Introduction
Ang tulang Pilipino, sariling atin o hiram na panitikan. Ang kasaysayan ng tulang Pilipino ay nababahagi sa limang importanteng mga panahon. Una, ang Matandang Panahon. Ang panahong ito ay nagsimula noong unang pagdating ng mga Negrito o Aeta hanggang sa taong 1521. Pangalawa, ang Panahon ng mga Kastila na nagmula noong taong 1521 hanggang sa taong 1876. Pangatlo, ang Panahon ng Pambansang Pagkamulat. Ito ay panahon ng himagsikan. Pang-apat, ang Panahon ng mga Amerikano na nag-umpisa noong taong 1898 hanggang sa pagkatapos ng panahon ng digmaan. At ang huli'y ang Panahong Patungo sa Pambansang Krisis.
Para sa halimbawa ng isang panahon ng kasaysayan ng tula panuorin ang video clips na ito: https://drive.google.com/file/d/1bmVpQf-PMrY9MdnE49-_D2ANtyhgvNbw/view?usp=drivesdk
Task
Mga Kasanayan sa Pagkatuto
Pagkatapo ng araling ito ang mga mag-aaral ay inaasahang:
- Natutukoy ang mga elemento ng tula;
- Naisasaalang-alang ang mga tandaan sa pagsulat ng tula;
- Nakabubuo ng isang tula na naaayon sa nadarama.
Process
Isang halimbawa ng tula ay ang tula ni Jose Rizal na may pinamagatang "Sa aking mga Kabata"
Panuorin ang video clips: https://youtu.be/Ngwcl0iZbiQ
Tula – isang uri ng panitikan na nagbibigay diin sa ritmo, mga tunog, paglalarawan at mga paraan ng pagbibigay ng kahulugan sa mga salita.
Samantalang ang ordinaryong pagsasalita at panulat ay inoorganisa sa mga pangungusap at mga talata, ang tula ay inoorganisa sa mga yunit na tinatawag na taludtod at saknong.
SUKAT Ito ay tumutukoy sa bilang ng pantig ng bawat taludtod na bumubuo sa isang saknong. Ang pantig ay tumutukoy sa paraan ng pagbasa. halimbawa: isda – is da – ito ay may dalawang pantig is da ko sa Ma ri ve les – 8 pantig
Mga uri ng sukat
Wawaluhin – hal. Isda ko sa Mariveles - Nasa loob ang kaliskis
Lalabindalawahin – hal. Ang laki sa layaw karaniwa’y hubad Sa bait at muni, sa hatol ay salat
lalabing-animin – hal. Sai-saring bungangkahoy, hinog na at matatamis Ang naroon sa loobang may bakod pa sa paligid
Lalabingwaluhin – hal. Tumutubong mga palay,gulay at maraming mga bagay Naroon din sa loobang may bakod pang kahoy na malabay
Ang mga tulang mgay lalabingdalawa at labingwalo ay may Cesura o hati na nangangahulugang saglit na paghinto ng pagbasa o pagbigkas sa bawat ikaanim na pantig. Halimbawa: Ang taong magawi / sa ligaya’t aliw Mahina ang puso’t / lubhang maramdamin Tinanong ko siya / ng tungkol sa aking / mga panaginip Pagdaka’y tumugon / ang panaginip ko’y / Pag-ibig, Pg-ibig!
TUGMA Isa itong katangian ng tula na hindi angkin ng mga akda sa tuluyan. Sinasa -bing may tugma ang tula kapag ang huling pantig ng huling salita ng bawat taludtod ay magkakasintunog. Lubha itong nakaga- ganda sa pagbigkas ng tula. Ito ang nagbi-bigay sa tula ng angkin nitong himig o indayog.
<ul><li>MGA URI NG TUGMA </li></ul><ul><li>Tugma sa patinig </li></ul><ul><li>hal. Mahirap sumay a </li></ul><ul><li>Ang taong may sal a </li></ul><ul><li>hal. Kapagka ang tao sa saya’y nagaw i </li></ul><ul><li>Minsa’y nalilimot ang wastong ugal i </li></ul>
Para masabing may tugma sa patinig, dapat pare-pareho ang patinig sa loob ng isang saknong o dalawang magkasu- nod o salitan. hal. a a a a a i a i a a i i
Tugma sa katinig
a. unang lipon – b,k,d,g,p,s,t hal. Malungkot balikan ang taong lumipa s Nang siya sa sinta ay kinapos-palad
b. ikalawang lipon – l,m,n,,ng,r,w,y hal. Sapupo ang noo ng kaliwang kama y Ni hindi matingnan ang sikat ng ara w
KARIKATAN Kailangang magtaglay ang tula ng maririkit na salita upang masiyahan ang mambabasa gayon din mapukaw ang damdamin at kawilihan.
TALINHAGA Magandang basahin ang tulang di tiyakang tumutukoy sa bagay na bina- banggit. Ito’y isang sangkap ng tula Na may kinalaman sa natatagong kahulugan ng tula.
Evaluation
I. Bumuo ng isang tula na naaayon sa nadarama sa kasalukuyan.
Narito ang pamantayan sa pagpupuntos:
Conclusion
Ang panulaan o tula ay isang uri ng sining at panitikan na kilala sa malayang paggamit ng wika sa iba't ibang anyo at estilo. Pinagyayaman ito sa pamamagitan ng paggamit ng tayutay. Ang mga likhang panulaan ay tinatawag na tula. Madaling makilala ang isang tula sapagkat karaniwan itong may batayan o pattern sa pagbigkas ng mga huling salita.
Binubuo ang tula ng saknong at taludtod. Karaniwan itong wawaluhin, lalabindalawahin, lalabing-animin, at lalabing-waluhing pantig. Matalinghaga at ginagamitan din ng tayutay. May tugma at sukat. Kung minsan ay maiksi o kaya naman ay mahaba.